DEN HAAG - De discussie rond het zwaarder straffen van geweld tegen hulpverleners als agenten, ambulancepersoneel en andere mensen met een publieke taak laait regelmatig weer op. Het idee dat daar vaak een ‘te lichte’ straf op staat is gemeengoed en er gaan stemmen op dat op dit soort geweld altijd celstraf moet staan. Maar zijn die straffen wel zo licht? Hoe weegt de rechter dit mee in het strafoordeel? Rechter Elianne van Rens legt uit.

Wordt geweld tegen ambulancepersoneel, agenten anders bestraft?
‘Ja, rechters kijken zeker naar anders naar dit soort specifieke zaken. ‘De verontwaardiging in de samenleving over geweld tegen mensen met een publieke taak (zoals ambulance- brandweer- en ziekenhuispersoneel) is terecht. Dat vinden rechters ook en dat komt zeker tot uitdrukking in de straf. Rechters hebben zogeheten oriëntatiepunten die ze raadplegen bij het opleggen van de straf. Daarin staat dat straffen 33 tot 100% hoger kunnen zijn als het gaat om geweld tegen mensen met een publieke taak.'

Is onderzocht of die straffen in de praktijk ook echt hoger uitvallen?
‘Daar zijn verschillende onderzoeken over, met steeds dezelfde uitkomst: rechters leggen bij geweldsdelicten tegen personen met een publieke functie gemiddeld een hogere straf op dan bij ‘gewone’ burgers. De uitspraak van de rechter komt daarbij ook voor 90% overeen met de eis van de officier van justitie. Ook die vraagt meestal een hogere straf. De strafvorderingsrichtlijn van het Openbaar Ministerie schrijft voor dat de eis 2 maal zo hoog moet zijn. Die eisen worden dus bijna helemaal gevolgd door de rechters.

’Welke straffen komen nou het meest voor bij deze delicten?
‘Dat hangt erg van het delict af. Bij ambulancepersoneel zal de rechter zwaar laten meewegen dat dit mensen zijn die in het algemeen belang en vaak onder stressvolle omstandigheden hun werk doen. Juist zij moeten worden beschermd tegen agressie om welke reden dan ook. Maar er is verschil tussen de straf die een dronken, notoire overlastgever in zo’n situatie krijgt en de straf die iemand krijgt die geen strafblad heeft en in paniek wild om zich heen slaat, omdat een vriend voor hem gewond op de grond ligt.'

Zijn er nog meer zaken die een rol spelen?'
De mate van geweld en het letsel spelen ook een rol. Bij een ‘droge’ tik met licht letsel is het uitgangspunt dat een geldboete wordt opgelegd. Gaat het om zwaar letsel dan is ook bij een mishandeling waarbij geen slagwapen wordt gebruikt, een gevangenisstraf het uitgangspunt. Zoals gezegd worden die uitgangspunten bij geweld tegen hulpverleners verhoogd. Het gaat daarbij steeds om de straf die het beste effect sorteert voor dader, slachtoffer en maatschappij. Er zijn onderzoeken waaruit volgt dat een taakstraf soms effectiever is dan bijvoorbeeld een gevangenisstraf, waar het vaak gaat om terugdringen van recidive. In de praktijk gaat het erom dat maatwerk wordt geleverd.’

Naast zwaardere straffen worden ook minimumstraffen bepleit. Is dat een goed idee?
‘Om zo effectief mogelijk te kunnen straffen, pleiten rechters voor een zo groot mogelijk palet aan straffen om uit te kunnen putten. Als minimumstraffen in de wet worden opgenomen, verliezen we als rechter de speelruimte die we nodig hebben om het beste te kunnen doen in een specifieke zaak, zowel richting de dader als voor de samenleving. Soms vinden mensen een taakstraf erger dan een gevangenisstraf. Als er minimumstraffen in de wet komen, kan ik als rechter minder maatwerk leveren en dat is toch wat onze taak is.’